Certyfikacja wykonawców zamówień publicznych w Polsce

W 2025 roku polski rynek zamówień publicznych czeka znacząca transformacja. Ministerstwo Rozwoju i Technologii opracowało projekt ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych, który ma na celu uproszczenie procedur przetargowych i zwiększenie dostępu do zamówień publicznych, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Ta inicjatywa wpisuje się w szerszy trend europejski, gdzie różne kraje już od lat stosują podobne rozwiązania.
Główne założenia polskiego systemu certyfikacji
Nowy system certyfikacji w Polsce będzie dobrowolny dla wykonawców i obejmie wszystkie zamówienia podlegające ustawie Prawo zamówień publicznych, z wyjątkiem zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa. Certyfikaty będą wydawane przez akredytowane jednostki certyfikujące na okres od 1 do 3 lat.
Certyfikacja będzie miała dwa wymiary:

• Potwierdzenie braku podstaw do wykluczenia z postępowania
• Weryfikacja zdolności i zasobów wykonawcy do realizacji zamówień

Proces certyfikacji ma trwać nie dłużej niż 30 dni, a wydane certyfikaty będą umieszczane w ogólnodostępnej i bezpłatnej Bazie Danych o Certyfikatach Wykonawców Zamówień Publicznych.
Korzyści i wyzwania
Dla wykonawców certyfikacja oznacza możliwość uzyskania dokumentu potwierdzającego kwalifikacje, ważnego dla wielu postępowań, co potencjalnie ograniczy obowiązki formalne przy składaniu ofert. Zamawiający skorzystają z uproszczenia procesu weryfikacji podmiotowej wykonawców i potencjalnego skrócenia czasu trwania postępowań przetargowych.
Jednakże, skuteczność tego rozwiązania będzie zależeć od wielu czynników, w tym od przystępności kosztowej certyfikacji dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz efektywności procesu akredytacji jednostek certyfikujących.
Doświadczenia międzynarodowe
Analiza systemów certyfikacji w innych krajach europejskich dostarcza cennych wniosków dla Polski:

• Niemcy stosują rygorystyczny system weryfikacji zdolności i zasobów wykonawców, z procesem certyfikacji trwającym nawet do dwóch lat. Certyfikat może zostać cofnięty w przypadku niespełnienia wymagań podczas realizacji projektu.
• Czechy i Węgry wprowadziły systemy certyfikacji wymagające od firm zapoznania się z lokalnymi wymaganiami, często jako obowiązkowy element udziału w przetargach publicznych.
• Hiszpański system certyfikacji jest uznawany za skuteczny w ograniczaniu biurokracji.

Unia Europejska wprowadziła Jednolity Europejski Dokument Zamówienia (ESPD) jako narzędzie upraszczające udział w przetargach transgranicznych.
Wnioski dla Polski
Na podstawie doświadczeń innych krajów, Polska może rozważyć następujące rozwiązania:

• Stopniowe wdrażanie systemu certyfikacji, począwszy od wybranych sektorów lub rodzajów zamówień.
• Zapewnienie elastyczności systemu, umożliwiającego uzyskanie certyfikatu zarówno dużym, jak i małym przedsiębiorstwom.
• Wprowadzenie mechanizmów okresowej weryfikacji certyfikatów i możliwości ich cofnięcia w przypadku niespełnienia wymagań.
• Harmonizacja polskiego systemu z Jednolitym Europejskim Dokumentem Zamówienia.
• Opracowanie specjalnych ścieżek certyfikacji dla małych i średnich przedsiębiorstw.
• Stworzenie publicznie dostępnej bazy danych certyfikowanych wykonawców.

Podsumowanie
Wprowadzenie certyfikacji wykonawców zamówień publicznych w Polsce to krok w kierunku modernizacji i uproszczenia procedur przetargowych. Choć system ten niesie ze sobą pewne wyzwania, może przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności i efektywności na rynku zamówień publicznych, szczególnie w sektorze budowlanym.
Doświadczenia innych krajów europejskich pokazują, że certyfikacja może być skutecznym narzędziem usprawniającym system zamówień publicznych. Kluczowe jest jednak odpowiednie dostosowanie systemu do specyfiki polskiego rynku oraz zapewnienie równowagi między uproszczeniem procedur a zachowaniem wysokich standardów weryfikacji wykonawców.
Polska, czerpiąc z doświadczeń innych krajów i dostosowując je do własnych realiów, ma szansę stworzyć efektywny system certyfikacji, który przyczyni się do rozwoju rynku zamówień publicznych i wzmocnienia pozycji polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej.